از تولد تا مرگ یک زنبور ملکه، ناگفته هایی که نمی دانید!

هر کلونی زنبور عسل از یک ملکه، چند صد زنبور نر و چندین هزار زنبور کارگر یا پرستار تشکیل شده است.ملکه، مادر کلنی است.

آیا تا به حال به این فکر کرده اید که زنبور ملکه چه خصوصیاتی دارد و در کندو چه نقشی ایفا می کند؟

او مطمئنا نقش اساسی و بسیار مهمی در کندو دارد، اما این نقش دقیقا چیست؟

بیایید به زندگی یک ملکه زنبور از آغاز تا پایان، نگاهی بیندازیم…

هر کلونی زنبور عسل از یک ملکه، چند صد زنبور نر و چندین هزار زنبور کارگر یا پرستار تشکیل شده است.

کلیه صفات یک کندو به ملکه آن بستگی دارد به طوری که اگر ملکه در یک کندو خوب و کامل باشد کندوی قوی تری به وجود می آید و عسل بیشتری تولید می شود.

ملکه، مادر کلنی است.

تنها جنس ماده تخمگذار در کندو است که باید جمعیت کافی از زنبوران کارگر و تعداد کافی زنبور نر تولید کند تا وظایف کندو را انجام دهند.

ملکه انتقال دهنده ی صفات اجداد خود و همچنین صفات نرهاییست که با آن ها جفت گیری کرده است.

از این رو خصوصیات کندو بستگی به ملکه ی آن دارد. خصوصیاتی ازقبیل:

-رنگ زنبورها
-میزان جمع آوری شهد و گرده
-میزان تولید موم
-آرامش در داخل کندو
-مقاومت در برابر بیماری ها
-میزان ذخیره عسل
-استقامت کندو در برابر سرما
-طول عمر کندو

خصوصیات ظاهری یک زنبور ملکه ی خوب:

-قد کشیده
-شکم حجیم
-بال های خوابیده روی پشت
-اندام های سالم
-استفاده از همه ی پاها هنگام حرکت

چرخه ی زندگی ومراحل تکامل زنبور ملکه :

مراحل رشد زنبور های نر، کارگر و ملکه یکسان است.

تخم گذاری توسط ملکه انجام می شود.
تخم ها به لارو تبدیل می شود.
لاروها به شفیره تبدیل می شوند.
در آخر شفیره به زنبور کامل تبدیل می شود.
طول مرحله ی تخم در هر سه گروه ، سه روز است
طول مرحله ی لاروی در هر سه گروه ، شش روز است

طول مرحله ی شفیرگی در آنها تفاوت دارد.

نحوه ی پرورش زنبور ملکه:

برای پرورش زنبور ملکه جدید ابتدا زنبورهای کارگر سلول ها ی فنجان مانند را آماده می کنند و مقدار زیادی ژل رویال تولید می کنند، به اندازه ای که داخل این سلول ها با ژل رویال پر شود.

ملکه ی قبلی را وادار به تخم گذاری درون این سلول ها می کنند.

تخم ها به لارو تبدیل می شوند.

تخم هایی که زنبورهای کارگر برای پرورش ملکه به کار می برند همان تخم هایی است که باعث به ایجاد زنبور کارگر می شود این تخم ها ،تخم های بارور شده ی زنبور ملکه هستند .

عواملی که باعث تبدیل شفیره به ملکه یا زنبور کارگر می شوند:

اندازه ی حجره ی زنبور ملکه که بزرگ تر از سایر حجره هاست.

نوع و میزان تغذیه در دوران لاروی.

همه ی لاروها (ملکه، کارگر و نر) تا 3 روزاول از ژل رویال تغذیه می شوند بعد از آن تنها آنهایی که قرار است به ملکه تمایز یابند همچنان از ژل رویال تغذیه می کنند و بقیه لاروها که به زنبور کارگر و زنبور نر تمایز می یابند از مخلوط عسل و گرده تغذیه می شوند.

چنان چه لاروهای کارگر هم از روز سوم به بعد با ژل رویال تغذیه شوند و حجره شان گسترش داده شود، به ملکه تبدیل خواهند شد.

از میان لاروها یکی از آن ها که دارای ویژگی بهتری است به ملکه تبدیل می شود.

غذای زنبور ملکه:

ژل رویال تنها غذایی است که ملکه در طول زندگیش از آن تغذیه می کند.

از زمانی که ملکه مادر در داخل سلول های فنجانی تخم گذاری می کند تقریبا 16 روز به طول می انجامد تا یک سلول تخم به ملکه تبدیل شود که به آن ملکه ی باکره می گویند.

یک ملکه ی باکره 5-8 روز قبل از این که برای جفت گیری آماده شود در کندوسپری می کند.

در این مدت زنبورهای کارگر او را تغذیه می کنند تا اندام تواید مثل او بالغ شود و عضلات پروازیش برای پرواز جفت گیری قوی گردد.

به ملکه ای که جفت گیری کرده ملکه ی تخم گذار می گویند.

زنبور ملکه چه زمانی کندو را ترک می کند؟

1- هنگام جفت گیری:

ملکه در طول عمر خود تنها یک بار جفت گیری می کند.

ملکه ی زنبور ها به طور معمول با زنبورهای نر کندوی خود جفت گیری نمی کند به این منظور مسافت زیادی را پرواز می کند و از کندوی خود دور می شوند تا به مکانی که هزاران زنبور نر در آنجا جمع شده اند برسد.

زنبورهای نر کندوهای اطراف در آن مکان اجتماع یافته اند. نرها زنبور ملکه را از بوی ماده ی شیمیایی ترشح شده از غده ی فک پایینی ملکه که فرومون نام دارد شناسایی می کنند.

این ماده باعث جذب نر ها به سمت ملکه می شود.

ملکه زنبوران نر را به سوی خود کشانده و قوی ترین نرها با ملکه جفت گیری می کنند.

این جفت گیری در ارتفاع 1-15متری سطح زمین صورت می گیرد و ملکه قادر است تقریبا با 10-20 زنبور نر جفت گیری کند، این تعداد جفت گیری باعث تقویت صفات خوب در کندو می شود.

ملکه اسپرم ها را دراندام های مخصوصی به نام کیسه ی اسپرم ذخیره و نگه داری می کند و به کندوی خود باز می گردد.

تخم های ملکه با این اسپرم ها تلقیح می یابند و تخم بارور ایجاد می شود که باعث تولید زنبور کارگر یا ملکه می شود.

بازدهی کار ملکه از نظر میزان تخم ریزی و تولید جمعیت کافی و اینکه تا چند سال قادر به تخم ریزی خوب باشد، بستگی به جفت گیری و ذخیره ی اسپرم کافی دارد.

۴-۵ روز بعد از جفت گیری زنبور ملکه شروع به تخم ریزی می کند.

2- محدودیت فضا داخل کندو:

به خاطر اینکه ملکه هر روز تخم های زیادی می گذارد، جمعیت زنبورها افزایش می یابد و فضای درون کندو برای تعداد زیاد زنبور ها محدود می شود.

در این حالت زنبور های کارگر تغذی ملکه را متوقف می کنند و به فکر پرورش ملکه ی جدید می افتند.

در پی فشارهایی که به ملکه وارد می شود ملکه با نیمی اززنبور ها برای همیشه کندوی اصلی را ترک می کنند و در جای دیگری کندوی جدید می سازند.

3- در زمان افزایش بیماری های مزمن در کندو:

در این زمان بوی حاصل از باکتری ها و انگل ها و سایر عوامل بیماری زا و از بین رفتن شمار زیادی از زنبور ها بقای کندو را به خطر می اندازد در این صورت ملکه مجبور است با زنبورهای سالم ، کندوی خود را ترک کند وکندوی جدیدی تشکیل دهند.

وظیفه ی ملکه در کندو چیست؟

1- تولید مثل:

مهم ترین وظیفه ی ملکه تولید مثل است از آنجایی که ملکه تنها زنبور موجود در کندو است که قابلیت تولید تخم بارور را دارد که باعث ایجاد زنبور کارگر و ملکه می شود از اهمیت زیادی برخوردار است.

زنبور ملکه در فصل بها رو اوایل تابستان که شرایط از نظر رطوبت,حرارت و میزان غذا مناسب است قادر است روزانه 2000 تا 2500 تخم بگذارد.

در اواخر تابستان و پاییز میزان تخم ریزی کاهش می یابد و در فصل زمستان قطع می شود.

یک ملکه ی خوب قادر است سالانه تا یک میلیون تخم بگذارد.

ملکه برای تخم گذاری روی شان ها (سلول های شش ضلعی از جنس موم درون کندو) حرکت می کند اگر سلول خالی و مناسب برای تخم گذاری باشد شکمش را داخل حجره می کند و با توجه به نوع حجره در آن تخم می گذارد.

تخم گذاری یکنواخت، متراکم و زیاد مهم ترین ویژگی برای خوبی ملکه است.

ملکه نباید بیش از حد تخم نر تولید کند زیرا تعادل جمعیت در کندو بهم می خورد.

یک ملکه ممکن است تا ۵ سال عمر کند ولی بهترین کارایی ملکه از نظر کمیت و کیفیت تخم گذاری در دو سال اول عمر اوست.

ملکه قادر است دو نوع تخم را تولید کند.

تخم بارور شده:

این تخم از تلقیح سلول تخم ملکه واسپرم زنبور نر که به هنگام جفت گیری در کیسه ی اسپرم ملکه ذخیره شده است به وجود می آید و باعث ایجاد زنبور ملکه و زنبور کارگر می شود.

تخم بارور نشده:

با وجود اینکه اگر سلول تخم با اسپرم تلقیح نشود قابلیت رشد و تکامل ندارد ولی در زنبور عسل و برخی دیگر از حشرات سلول تخم بارور نشده به تنهایی قابلیت رشد و تبدیل به یک حشره ی کامل را دارد و باعث به ایجاد زنبور نر می شود.

اگر ملکه تا سن سه هفتگی جفت گیری نکند دیگر قادر به جفت گیری نخواهد بود پس از آن ملکه فقط می تواند تخم های بارور نشده بگذارد که این تخم ها به زنبور نر تبدیل می شوند که به این حالت بکرزایی می گویند.

2- ایجاد نظم در کلونی زنبورها:

زنبور ملکه با تولید فرومون باعث لیجاد نظم و یکپارچگی در کلونی زنبورها می شود.

بخش مهمی از کارها و عملکرد روزانه ی زنبورها در کندو توسط این ماده ی شیمیایی کنترل می شود.

این ماده بویی دارد که زنبورهای دیگر با استشمام آن پی به وجود ملکه می برند.

اگر روزی این بو در کندو به مشام زنبورها نرسد زنبورها در میابند که باید ملکه ی جدیدی را به زودی پرورش دهند تا جایگزین ملکه ی قبلی شود ولی اگر بوی فرومون در کندو باشد گویی زنبورها خیالشان از سلامت ملکه راحت است و به آرامی مسئولیت های خود را انجام می دهند.

چند زنبورملکه در کندو وجود دارد؟

معمولا یک ملکه در کندو وجود دارد .

اولین ملکه ای که در کندو متولد می شود در داخل کندو شروع به گردش می کند و سایر ملکه هایی که داخل سلول ملکه هستند را نیش می زند و آن ها را از بین می برد.

پس از آن ،کارگران سلول ملکه را تخریب کرده و ملکه ی مرده را از آن بیرون می آورند.

اگر در کندو چند ملکه با هم متولد شوند با یک دیگر می جنگند تا یکی از آنها پیروز شود و بقیه کشته شوند.

حاکم واقعی کندو کیست؟

احتمالا در مواجهه با این سوال اولین پاسخی که به ذهنتان می رسد زنبور ملکه است.

اما باید بدانید که ملکه عضو تشریفاتی کندو است.

ملکه در کندو همانند یک عروسک خیمه شب بازی است و اختیار کامل او در دست های عروسک گردانان است.

این عروسک گردانان همان زنبورهای کارگر یا پرستار هستند. به طوری که حتی انتخاب ملکه ،پرورش و مراقبت از آن به عهده ی زنبور کارگر است .

زنبوران کارگر ملکه را تغذیه می کنند، ملکه حتی قادر به هضم غذای خودش نیست و این کار را نیز زنبور کارگر برای او انجام می دهد به طوری که اگر زنبور کارگر نباشد یا تصمیم به قطع غذای ملکه بگیرد ملکه از گرسنگی می میرد .

حتی جایگزینی ملکه نیز بر عهده ی این زنبورها است اگر تشخیص دهد ملکه پیر یا بیمار و از کار افتاده است ملکه ی جدیدی را جایگزین ملکه ی از کار افتاده می کند با گرسنگی دادن یا حمله به آن ملکه را از بین می برند.

ملکه تنها تخم گذاری را کنترل می کند و با تولید فرومون به همراه زنبوران کارگر نظم را در کندو برقرار می کنند.

تفاوت ظاهری ملکه با زنبورهای کارگر و زنبورهای نر:

نسبت به سایر زنبورها بزرگتر است.

زنبورهای کارگر در پاهای عقبی خود زنبیل جمع آوری گرده دارند که ملکه فاقد آن است.

شکم ملکه درازتر است و قسمت انتهایی شکمش کلفت تر است .

بال های ملکه فقط قسمتی از شکمش را می پوشاند در حالی که بال های زنبور کارگر تمام شکمش را می پوشاند.
تفاوت ظاهری و رفتاری ملکه ی باکره(ملکه ای که جفت گیری نکرده) با ملکه ای که جفت گیری کرده و تخم گذار است:

ملکه ی باکره:

شکم کوچک و باریکی دارد و فاصله ی بندهای آن کم است.
تخمدان هایش به طور کامل توسعه نیافته اند.
حرکات سریع و تندی دارد.
زنبوران کارگر توجه چندانی به او نمی کنند.
بال هایش را دائما در حالت پرواز در می آورد.
فرومون تولید شده در ملکه ی باکره به منظورجفت گیری ترشح می شود.

ملکه ی تخم گذار:

شکمش به خاطر وجود اسپرم هایی که در کیسه ی اسپرمش است و تخم های بارور شده ای که در شکمش وجود دارد متورم ، کشیده و بندهای شکمش مشخص می باشد. طول قد ملکه تقریبا 20 میلی متراست.

تخمدان های توسعه یافته تر و وسیع تری دارد به طوری که بیشترین وزن بدن او در تخمدان هاست.

حرکاتش آرام است.

همیشه 10-12 زنبور کارگر که ملازم نامیده می شوند ملکه را احاطه کرده و او را پرستاری و تغذیه می کنند.

روی شان ها راه می رود و تمایل به پرواز ندارد.

فرومون برای برقراری نظم در کلنی تولید می شود که نوع آن با فرومونی که ملکه ی باکره ترشح می کند متفاوت است.

زنبور ملکه چه زمانی جایگزین می شود؟
1- پیری ملکه

بدون یک ملکه ی سالم و بارور کندو دوام نمی آورد.

ملکه که پیر می شود قادر به تخم گذاری در حد مورد نیاز کندو نمی باشد در این صورت زنبورهای کارگر تصمیم به جایگزینی ملکه می گیرند و ملکه ی جدیدی را پرورش می دهند.

2-مرگ غیر منتظره ملکه

وقتی ملکه در اثر بیماری یا اتفاقی ناگهانی می میرد، چون کندو نمی تواند بدون ملکه باشد در چنین شرایطی زنبور کارگر لارو یک روزه ای را که حاصل تخم بارور شده ی ملکه است انتخاب می کنند، از آن مراقبت کرده و این لارو را با ژل رویال تغذیه می کنند و این لاروها به ملکه تبدیل می شوند.

3- تولید بچه در کندو

در این زمان زنبوران کارگر می خواهند کندو را تکثیر دهند دراین حالت چند حجره ی ملکه در وسط کندو می سازند و ملکه در این حجره ها تخم بارور شده برای پرورش ملکه ی جدید می گذارد.

حال که ملکه جدید جایگزین ملکه ی قبلی شد باید مورد تایید زنبوران کارگر قرار گیرد.

مهم ترین عاملی که باعث پذیرش ملکه ی جدید می شود این است که میزان تخم گذاری ملکه ی جدید کمتر از ملکه ی قبلی نباشد.

ملکه ی جدید باید به زودی خود را برای تخم گذاری آماده کند به طوری که در عمل تخم گذاری وقفه ای وارد نشود در غیر این صورت مورد تایید کارگران قرار نمی گیرد و کارگران آن را از بین برده و ملکه ی دیگری را پرورش می دهند که ویژگی های مد نظر آنها را داشته باشد.

اهمیت تجاری زنبور ملکه:

آیا می دانستید که پرورش زنبور ملکه برای برخی از زنبورداران جنبه ی تجاری و اقتصادی دارد به طوری که گاهی تنها هدف زنبورداران پرورش زنبور ملکه به میزان انبوه و صادر کردن آن به مناطق مختلف است.

منبع: عصرایان (بیوهتل)